Nếu các bạn đã xem bộ phim Sói già phố Wall của tài tử Leonardo DiCaprio đóng chính, một trong những bộ phim kinh điển thể hiện rõ nét và sinh động nhất về tầm quan trọng của kiểm soát rủi ro đạo đức mà nhà đầu tư khi tham gia thị trường chứng khoán Mỹ ở những năm 80s, 90s phải đối mặt.
Bộ phim miêu tả chân thực bản chất về cuộc sống và công việc của các broker khi liên tục sử dụng các chiêu trò gian lận và hai mặt với khách hàng. Nhằm thúc đẩy nhà đầu tư tăng cường mua bán cổ phiếu, bao gồm cả các cổ phiếu rác, cổ phiếu lừa đảo trên thị trường để kiếm phí hoa hồng.
Trong khi luật pháp và các chế tài thời điểm đó tại Mỹ còn lỏng lẻo và thiếu kiểm soát. Dẫn đến những thiệt hại lớn cho tài sản nhà đầu tư và tiềm ẩn cho cuộc khủng hoảng tài chính sau đó. Đối với chứng khoán Việt Nam, một thị trường trẻ và giàu tiềm năng tăng trường, thì dường như cũng đang trải qua “lộ trình” đó.
Ở thực trạng hiện tại, với số lượng gia tăng của các nhà đầu tư cá nhân mới, thường xuyên tích cực giao dịch với sự tư vấn thiếu kiểm soát từ lực lượng môi giới chứng khoán, có phần dung túng từ một số công ty môi giới chứng khoán dễ dẫn đến những rủi ro thua lỗ, mất vốn cho khách hàng.
Chưa kể đến trong đó đặc biệt nhiều cổ đông lớn “ngầm” thao túng giá chứng khoán, “công khai” giao dịch cổ phiếu của công ty để ăn chênh lệch kiếm lời.
Lên án những hành động thiếu đạo đức đó, qua bài viết này, hi vọng ngoài việc nâng cao nhận thức về loại rủi ro đạo đức, mọi người sẽ có cái nhìn khắt khe hơn về những CEO, chủ tịch, cổ đông chiến lược lợi dụng vị thế của mình để thao túng kiếm lời từ chính giá cổ phiếu của công ty.
Bởi đó chính xác là những hành vi lừa đảo kiếm tiền trên đầu cổ đông cần được xử phạt nghiêm khắc từ pháp luật để đảm bảo cho một thị trường vốn phát triển lành mạnh và hỗ trợ hiệu quả cho nền kinh tế phát triển.
Có 2 loại rủi ro đạo đức mà nhà đầu tư có thể phải đối mặt (ở phạm vi bài viết này, xin đề cập đến loại thứ nhất):
Mục lục
Kiểm soát rủi ro đạo đức từ các loại dịch vụ:
Dịch vụ tư vấn đầu tư
Dịch vụ ủy thác đầu tư
Dịch vụ quản lý quỹ, đầu tư qua quỹ đầu tư:
- Công ty quản lý quỹ, người điều hành quỹ hưởng lợi từ các phí dịch vụ phát sinh từ quỹ –> gia tăng các chi phí hoạt động quỹ —> giảm hiệu quả đầu tư của quỹ —> tổn hại lợi ích cho nhà đầu tư.
- Thực hiện đầu tư quá rủi ro, sai với các chính sách đầu tư của quỹ ban đầu, hoặc ngay chính sách đầu tư không rõ ràng, đồng thời không công bố thông tin đầy đủ cho nhà đầu tư.
- Cơ cấu tỷ lệ tính phí quản lý quỹ và thưởng cho người điều hành quá cao, hoặc dựa quá nhiều vào quy mô tài sản hơn là hiệu quả đầu tư thực từ quỹ.
Bởi trước khi đề cập đến năng lực đầu tư của họ, thì phải xem xét họ thực sự có mong muốn, nỗ lực kiếm lợi nhuận cho khách hàng hay không. Điều này thể hiện ở cơ chế tính phí dịch vụ, chỉ khi “cùng hội cùng thuyền”, tức thu nhập của họ phụ thuộc vào kết quả đầu tư của khách hàng. Thì họ mới thực sự nỗ lực làm việc vì lợi nhuận khách hàng.
