Mục lục
Đội lái chứng khoán hay đội lái cổ phiếu là ai?
Đội lái chứng khoán hay đội lái cổ phiếu được cho là một nhóm người có khả năng thao túng giá cổ phiếu trên sàn chứng khoán theo mục đích riêng của họ. Một cố phiếu nếu “bị lái” đứng sau thường luôn là ban lãnh đạo và nhóm cổ đông lớn của chính doanh nghiệp đó, chứ không phải tài phiệt tài chính, hay đội nhóm nào khác mà nhiều người lầm tưởng.
Mục đích của đội lái chứng khoán:
Thông thường có 3 loại mục đích chính khi lái giá chứng khoán:
- Cho các mục tiêu tài chính của doanh nghiệp (huy động vốn, phát hành cổ phiếu, cho các thương vụ M&A).
- Tạo lập thanh khoản, giá cho cổ phiếu (cổ phiếu mới lên sàn, đạt các điều kiện thỏa thuận khác)
- Lũng đoạn giá cổ phiếu, giao dịch kiếm lời.
Ở phạm vi bài viết này sẽ tập trung trả lời đặc điểm của đội lái ở mục đích thứ 3 – Lũng đoạn giá cổ phiếu để giao dịch kiếm lời.
1. Tất cả cổ phiếu đều có lái?
Nhiều đồn đoán và thuyết âm mưu trên thị trường cho rằng nhiều cổ phiếu có lái. Nhưng thực tế phần lớn các cổ phiếu bị tình trạng giao dịch nội gián (insider trading) ở các mức độ khác nhau. Dẫn đến nhiều giai đoạn thanh khoản và xu hướng giá cổ phiếu bị biến động bất thường, đặc biệt là trước những thời điểm công bố thông tin quan trọng của doanh nghiệp. Đây cũng là lý vì sao nhiều nhà đầu tư vẫn bảo nhau “tin ra là bán”.
Nếu giao dịch nội gián diễn ra thường xuyên và bị lạm dụng có tổ chức và kế hoạch với khối lượng lớn, kết hợp với các chiêu trò khác như thao túng thông tin, tung tin đồn, tạo thanh khoản ảo từ các tài khoản ẩn danh khác nhau… thì có thể hình thành đội lái.
2. Vì sao không nhiều cổ phiếu thực sự có lái?
Việc lái giá cổ phiếu kèm theo nhiều hệ lụy, tai tiếng và rủi ro cho chính đội lái, trong khi nguồn lợi kinh tế từ việc tổ chức đưa đẩy giá cổ phiếu của chính công ty của họ (ban lãnh đạo doanh nghiệp lái giá cổ phiếu).
Theo kinh nghiệm làm đầu tư trực tiếp tại các doanh nghiệp, tư vấn niêm yết và M&A của tác giả, việc lợi dụng giao dịch nội gián ở mức độ “vừa phải” để kiếm lời từ thị trường là cách làm dễ dàng và an toàn nhất cho những người nắm giữ vị thế đặc biệt ở các doanh nghiệp này. Đây cũng là trường hợp phổ biến xảy ra ở phần lớn các mã cổ phiếu trên sàn chứng khoán hiện nay.
Rủi ro giao dịch nội gián của doanh nghiệp là một trong những vấn đề quan trọng đạo đức trong kinh doanh, đầu tư chứng khoán mà nhà đầu tư cá nhân cần lưu ý. Với ý thức trách nhiệm bảo vệ cộng đồng đầu tư, đội ngũ Vnstockmarket xây dựng bảng đánh giá rủi ro đạo đức bao gồm mức độ rủi ro giao dịch nội gián, lái giá chứng khoán của các doanh nghiệp trên sàn. Anh/chị nhà đầu tư có thể tham khảo tại đây.
3. Lái giá cổ phiếu cần có những điều kiện gì?
Để lái chứng khoán hay lũng đoạn giá một mã cổ phiếu, đội lái cần hội tụ cả 3 yếu tố:
- Khả năng kiểm soát và thao túng thông tin
- Nắm giữ số lượng cổ phiếu tự do giao dịch đủ lớn
- Sự đồng thuận nhất quán từ ban lãnh đạo và nhóm cổ đông lớn
4. Vì sao khả năng kiểm soát thông tin là yếu tố quan trọng đầu tiên?
Từ mức độ thấp nhất là giao dịch nội gián cho đến việc lũng đoạn, điều kiển giá chứng khoán thì thông tin luôn là yếu tố quan trọng hàng đầu. Các giai đoạn kéo giá cổ phiếu: dìm giá, gom hàng, xả hàng… đều phải nhịp nhàng với các thông tin công bố chính thức từ doanh nghiệp cũng như các tin đồn được đẩy ra để có thể “lùa gà” một cách hiệu quả. Các chiêu trò có thể là:
- Che dấu, công bố muộn các thông tin trọng yếu
- Chậm công bố, làm giả số liệu báo cáo tài chính.
- Tung tin đồn từ các đầu môi giới chứng khoán, zoom chat, forum diễn đàn chứng khoán…
5. Vì sao cần nắm giữ sẵn số lượng cổ phiếu tự do giao dịch đủ lớn?
Để lũng đoạn được giá cổ phiếu, đội lái cần có tiềm lực đủ lớn cả về lượng cổ phiếu có thể giao dịch tự do (giao dịch không cần công bố thông tin) và lượng tiền mặt, để tạo ra các xu hướng tăng giảm cổ phiếu theo ý muốn.
Lượng cổ phiếu có sẵn đủ lớn sẽ giúp giảm lượng tiền mặt cần chuẩn bị, bằng cách sử dụng tiền vay margin ở các công ty chứng khoán, “thế chấp” bằng số cổ phiếu đó. Thực tế đây cũng là nguồn tiền mặt chính và hợp pháp (đúng mục đích kinh doanh) tận dụng chủ yếu từ các tài khoản ẩn danh của đội lái.
Mặc dù tiện lợi cho đội lái và giúp công ty chứng khoán có thêm doanh thu dịch vụ đáng kể, nhưng không ít trường hợp từng chứng kiến nhiều công ty chứng khoán bị “úp sọt” bởi một số doanh nghiệp lởm như các vụ BII, KVC… Họ “làm đẹp cổ phiếu” để được cho vay margin, rồi bất ngờ giá cổ phiếu tụt dốc 5-10 lần, giảm sàn liên tục trong nhiều tuần, đồng thời mất thanh khoản.
Trong khi nhiều tài khoản lớn nắm giữ những cổ phiếu này full margin, nhưng công ty chứng khoán không thể bán giải chấp call-margin được. Khi có thể bán được, thì tiền thu về lại ở các tài khoản đó không đủ bù đắp phần nhỏ số tiền mất đi từ việc cho vay margin.
6. Ai là người đứng sau lái giá cổ phiếu?
Hầu hết đội lái chứng khoán là chính ban lãnh đạo và nhóm cổ đông lớn của doanh nghiệp. Như đã phân tích ở trên, không có bất cứ đội nhóm tài chính, tài phiệt tài chính hay quỹ nào có thể làm giá cổ phiếu của một doanh nghiệp, nếu nhóm cổ đông lớn và những người đại diện không đồng thuận, bởi:
- Làm giá chứng khoán gây tai tiếng, giảm niềm tin cho doanh nghiệp và ban lãnh đạo công ty trên thương trường.
- Tăng rủi ro đầu tư vào doanh nghiệp, dẫn đến việc huy động vốn sau này ở bất cứ hình thức nào cũng sẽ khó khăn hơn và chi phí huy động vốn cao hơn
- Tiềm ẩn rủi ro pháp lý cho ban lãnh đạo.
- Quá rủi ro cho bất cứ đội nhóm nào kéo giá hoặc dìm giá cổ phiếu bất hợp lý. Nhóm cổ đông lớn có thể mua vào hoặc bán ra theo chiều ngược lại (ở cả tài khoản chính chủ và ẩn danh), đồng thời công bố các thông tin hỗ trợ các hành động của mình.
Quyền lực thao túng thông tin và hầu hết các khía cạnh khác của ban lãnh đạo và nhóm cổ đông lớn đối với mỗi doanh nghiệp là rất lớn, đặc biệt với những doanh nghiệp có cơ cấu thành phần cổ đông không lành mạnh thì quyền lực của họ gần như là tuyệt đối.
Không có tổ chức tài chính nào đủ khả năng “làm loạn” giá cổ phiếu của doanh nghiệp nếu họ không đồng thuận. Tất nhiên chúng ta cũng dễ hiểu rằng, nếu không được lợi ích kinh tế gì, thì nhóm cổ đông lớn và những người đại diện cũng không để ai làm tổn hại danh tiếng của doanh nghiệp hay của chính họ.
Để giảm thiểu rủi ro lũng đoạn giá cho cộng đồng nhà đầu tư, anh/chị có thể tham khảo báo cáo đánh giá rủi ro đạo đức của doanh nghiệp niêm yết tại đây
7. Làm thế nào để xác định cổ phiếu có lái hay không?
Các dấu hiệu một cổ phiếu bị làm giá hay bị lái bao gồm:
- Có diễn biến giá cổ phiếu diễn biến bất ngờ cùng với biên độ giao động cao,
- Diễn biến giá cổ phiếu thường xuyên lệch pha với thị trường và ngành nghề chung,
- Thanh khoản cổ phiếu trồi sụt bất thường,
- Giá cổ phiếu bị các tin đồn dẫn dắt (trên các phương tiện truyền thông không lành mạnh: forum, group chứng khoán, room zalo…)
- Giá cổ phiếu thường xuyên biến động mạnh trước các thời điểm công bố thông tin trọng yếu (bị lạm dụng insider trading).
- Các thành viên ban lãnh đạo công ty thường xuyên công bố mua bán, hoặc thực hiện mua bán ở các giai đoạn nhạy cảm liên quan.
Các chiêu trò hỗ trợ cho việc làm giá cổ phiếu (thao túng giá cổ phiếu)
- Lập nhiều tài khoản ẩn danh, đứng tên người khác để thực hiện các giao dịch thao túng.
- Tung thông tin đồn của doanh nghiệp, cổ phiếu, hô hào qua hệ thống các forum, room broker…
- Lũng đoạn thông tin, che giấu hoặc chậm công bố thông tin trọng yếu, làm giả các số liệu báo cáo tài chính phụ vụ cho các giai đoạn lèo lái giá cổ phiếu.
Mức độ rủi ro tiềm ẩn của một cổ phiếu dễ bị làm giá:
- Cơ cấu cổ đông thiếu lành mạnh: một hoặc một nhóm người có quan hệ cá nhân nắm giữ phần lớn cổ phần.
- Cơ cấu cổ đông không minh bạch: Lượng cổ phần đáng kể dưới dạng các tài khoản ẩn danh.
- Thành phần cổ đông thiếu các quỹ đầu tư, tổ chức đầu tư tài chính chuyên nghiệp
- Thường xuyên thay đổi công ty kiểm toán, sử dụng các công ty kiểm toán thiếu danh tiếng.
- Thường xuyên chậm công bố thông tin, báo cáo tài chính.
8. Có nên đầu tư các cổ phiếu bị làm giá:
Trong phần lớn các trường hợp, quan điểm của tác giả là những cổ phiếu bị làm giá không phù hợp để đầu tư dài hạn. Bản chất của việc đầu tư cổ phiếu ở mức độ đầu tư tài chính (mua nắm giữ tỷ lệ cổ phần nhỏ) là việc gửi tiền nhờ người khác làm ăn, kinh doanh. Trường hợp ban lãnh đạo dung túng hoặc trực tiếp lèo láo cổ phiếu của công ty chứng tỏ họ tiềm ẩn những rủi ro đạo đức lớn, khi sẵn sàng sử dụng các chiêu trò bẩn để kiếm tiền từ nhà đầu tư cá nhân, cộng đồng đầu tư.
Rủi ro đạo đức từ ban lãnh đạo cao không chỉ ảnh hưởng những vấn đề liên quan đến giá cổ phiếu, mà ngay cả việc hạch toán kinh doanh lợi nhuận vào doanh nghiệp cũng dễ bị lãnh đạo lợi dụng khe hở từ việc hạch toán kế toán, hóa đơn chứng từ, thuế để chuộc lợi riêng, gây tổn hại lợi ích kinh tế cho nhà đầu tư thiểu số.
Về ngắn hạn, tác giả cũng thường loại bỏ những loại cổ phiếu này. Ngoài tính rủi ro biến động giá khó lường, thì việc mua bán những cổ phiếu như vậy lại vô tình ủng hộ những chiêu trò bẩn của các vị lãnh đạo.
9. Có nên theo tin đội lái chứng khoán không?
Với mục đích lái thứ 3: “lùa gà” giao dịch kiếm lời thì rõ ràng các tin mua bán, kéo giá của đội lái chỉ với một mục đích duy nhất là kiếm tiền từ nhà đầu tư. Do vậy những thông tin trôi nổi từ thị trường đến tai nhà đầu tư, theo tác giả cho rằng tiềm ẩn nhiều rủi ro hơn nhiều so với cơ hội kiếm lời.
Thực tế việc giao dịch hàng chục, hàng trăm tài khoản ẩn danh để lèo lái cổ phiếu của đội lái thường được thực hiện thông qua các nhân viên môi giới chứng khoán. Các tài khoản ẩn danh sở hữu từ hàng triệu đến chục triệu cổ phiếu được đồn đoán là tay to, bigboy trên thị trường… mỗi tài khoản sẽ được đặt ở mỗi đầu nhân viên môi giới ở nhiều công ty chứng khoán khác nhau.
Khi nhân viên môi giới giao tiếp và nhận lệnh mua/bán cổ phiếu từ “khách hàng” thường kèm theo nhiều tin đồn và các kế hoạch đặt ra… Nhưng kế hoạch có thể “quay đầu” bất cứ lúc nào và cả môi giới và các khách hàng khác được phím hàng theo tin đồn của nhân viên môi giới nhận được cũng dễ bị cuốn đi nhanh chóng.
Tuy nhiên không phải lúc nào chủ đích của những người đứng sau việc lèo lái chứng khoán cũng là “thịt gà”. Trong nhiều trường hợp, doanh nghiệp cần kéo giá cổ phiếu trên sàn cho các mục đích tài chính kể trên để đảm bảo cho việc huy động vốn diễn ra thành công, đặc biệt với việc phát hành vốn riêng lẻ.
Việc kéo giá cổ phiếu đồng thời “loan tin đồn” trên thị trường sẽ giúp giảm chi phí kéo giá chứng khoán nhờ sự “hỗ trợ” từ thị trường. Tuy nhiên sau khi mục đích hoàn thành, giá cổ phiếu thường giảm mạnh nhanh chóng.
10. Quy trình lái giá chứng khoán như thế nào?
Một chu kỳ của cổ phiếu bị làm giá thông thường trải qua 4 bước dưới đây:
- Gom hàng – Mua gom cổ phiếu
- Đánh lên – Đẩy giá cổ phiếu
- Xả hàng – Bán cổ phiếu
- Nghỉ xả – Phân phối lại cổ phiếu
Anh/chị nhà đầu tư có thể đọc chi tiết các chiêu trò làm giá chứng khoán mỗi giai đoạn ở bài viết Phân tích chiêu trò làm giá của đội lái cổ phiếu.
Tham khảo dịch vụ tư vấn đầu tư chứng khoán cao cấp của chúng tôi tại đây
Vnstockmarket
